بازشناسی جشن های نورزوی از چهارشنبه سوری تا سیزده به در

نویسنده : امیر دبیری مهر منتشر شده در روزنامه النهار االعربی

جشن های نوروز درتقویم سالانه از اول تا ۱۳ فروردین (۲۲مارس تا ۳ اوریل ) است اما در عمل و طبق سنت های ایرانیان٬ این جشن ها که شامل سنت ها و اداب و رسوم متنوعی است از چند هفته قبل از فرودین اغاز می شود .

ایرانیان از چند هفته قبل از اغاز رسمی جشن های نوروز با نظافت و تمیز کردن خانه و محل زندگی و کار خود به استقبال نوروز می روند.

این سنت شامل شستن فرش ها و در و دیوار و پنجره ها ٬ نظافت وسایل خانه ٬ دور ریزی وسایل و لباس های کهنه ٬ تغییر دکوراسیون یا چینش خانه و رنگ نو زدن به دیوارهای خانه و خرید گل و گلدان و مرتب کردن باغچه ها  می شود .همه این کارها با هدف اماده سازی خانه برای پذیرایی از مهمانان نوروزی و شادمانی های دسته جمعی انجام می شود.

ایرانیان همزمان با سنت خانه تکانی ٬دانه‌های مختلفی مثل گندم، ماش، عدس، ذرت و … را در ظروف و یا روی کوزه‌های زیبا می‌کارند تا روی سفره هفت سین قرار دهند. کاشتن سبزه در فرهنگ ایرانی نماد برکت است و با این اقدام از خداوند می خواهند که سرزمین شان از خشکسالی دور باشد

همچنین  در ۱۰ روز مانده به پایان سال در خیابانهای ایران مردانی مشاهده می شوند که حاجی فیروز نامیده می شوند انها در خیابانها با رقص و اوازهای مخصوص  وعده فرا رسیدن نوروز را می دهند و ازمردم مژدگانی دریافت می کنند.

معروف ترین جشن ایرانی در روزهای پایانی سال در اخرین سه شنبه سال ٬ چهارشنبه سوری نام دارد.

در چنین روزی خانواده‌های ایرانی  دورهم جمع می‌شوند و با خوردن شیرینی و آجیل و رقص و اواز٬ چهارشنبه سوری را جشن میگیرند. همچنین با روشن‌ کردن آتش و پریدن از آن ٬ از خدا می خواهند شرو بلا از انها دور شده وبه  ارزوهایشان دست پیدا کنند. در حال حاضر هم ایرانیان بویژه جوانان بویژه در چهارشنبه سوری در خیابانها با روشن کردن اتش و پخش موسیقی های شاد به رقص و پایکوبی می پردازند و این مراسم تا نیمه های شب ادامه می یابد.

ایرانیان آخرین پنجشنبه سال با دسته گل، شیرینی و خیرات به مزار عزیزان از دست رفته خود می‌روند و برای آن‌ها طلب بخشش و مغفرت می‌کنند. این سنت ریشه در برخی باورهای کهن ایرانیان قبل از ورود اسلام به ایران دارد .

ایرانیان باستان عقیده داشتند، با آمدن نوروز ارواح درگذشتگان، به دنیا باز میگردند. اگر خانه را تمیز و بستگان را شاد ببینند، خوشحال شده و برای بازماندگان خود دعا می‌فرستند. به همین دلیل، چند روز به نوروز مانده، در خانه مشک و عنبر می‌سوزاندند و شمع و چراغ می‌افروختند.

اما معروفترین و شاخص  ترین  سنت جشن نوروز چیدن سفره هفت سین است . همان طور که از اسم آن پیداست، برای این سفره، شامل هفت خوراکی و روییدنی است که با حرف سین آغاز میشوند .

از اجزای اصلی سفره هفت سین میتوان به سنجد (به نشانه سنجیده عمل کردن)، سیب (نماد سلامتی و عشق)، سبزه (به نشانه خرمی و شادابی)، سمنو (نماد مقاوت و عدالت)، سیر (به نشانه نشانه قناعت)، سرکه (نماد رضا و تسلیم) و سماق (به نشانه صبر و بردباری) اشاره کرد. علاوه بر سین‌ های اصلی، سکه (به نشانه افزایش دارایی)، کتاب مقدس مانند قران و انجیل و اوستا و تورات به نشانه توکل به خداوند)، آینه (به نشانه روشنایی)، ماهی (به نشانه زایش و تکاپو)، شمع (نماد فروغ و روشنایی) و نان (نماد برکت)، از دیگر اجزای سفره هفت سین هستند.

ایرانیان در لحظه تحویل سال نو با پوشیدن لباسهای نو ٬دور سفره هفت سین می نشینند و با دراغوش کشیدن یکدیگر برای هم بهترین سرنوشت را ارزو می کنند و به هم عیدی و هدیه می دهند و از همه مهمتر با هم دعای تحویل سال نو را می خوانند . این دعا عبارت است از : ا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ یَا مُدَبِّرَ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ یَا مُحَوِّلَ الْحَوْلِ وَ الْأَحْوَالِ حَوِّلْ حَالَنَا إِلَی أَحْسَنِ الْحَالِ

غذا از مهمترین عناصر فرهنگ ایرانی است که در همه سنت ها و رسوم ایرانیان جایگاه برجسته ای دارد . بر همین أساس پختن سبزی پلو با ماهی، یکی از اصلی‌ترین آداب و رسوم نوروز بوده که معمولاً به عنوان ناهار یا شام روز اول فروردین خورده می‌شود. ماهی نماد حیات و جنب و جوش، سبزی نماد بهار و برنج نماد برکت است..

تقریباً پس از تحویل سال، دید و بازدیدها و میهمانی ها  شروع می‌شود. معمولاً روزهای اول نوروز، مختص بازدید کوچک‌ترها از بزرگ‌ترهاست تا سال نو را به آن‌ها تبریک بگویند.

ایرانیان باستان باور داشتند پیدایش زمین و نعمت های آن، ۱۲ هزار سال به طول انجامیده اما پس از ان  جهان به پایان میرسد و آشفتگی، نحسی و نابودی همه جا را فرا میگیرد انها  ۱۲ ماه سال را نماد  ۱۲ هزار سال  پیدایش هستی می دانستند و ۱۲ روز نوروز را هم نماد ۱۲ ماه سال می دانند .بر همین أساس  بعد از دوازده روز جشن نوروز ، یک روز آشفته و نحس در پیش است و آن روز سیزده نوروز است . به همین دلیل ایرانیان باور دارند که ماندن در خانه در این روز ٬ خوش یمن نیست و باید  برای دفع بلا ٬ این روز را خارج از خانه و در طبیعت به شادی و بازی و دور همی بگذرانند و جشن های نوروز در چنین روزی به نام سیزده بدر  به پایان می رسد.