شش راز مانایی نوروز ٬ جشن ملی ایرانیان و فارسی زبانان
پژوهشگر : امیر دبیری مهر منتشر شده در روزنامه عربی النهار چاپ بیروت
با اغاز بهار سال نو هجری شمسی برای ایرانیان با جشن نوروزاغاز می شود. جشنی که ریشه و تاریخ ان به هزاران سال می رسد نوروز نه تنها یکی از قدیمی‌ترین جشن‌های جهان است، بلکه یکی از معدود آیین‌هایی محسوب می‌شود که قرن‌ها با وجود تغییرو تحولات تاریخی و فرهنگی واجتماعی و وجود اراده هایی برای حذف با کم رنگ کردن این جشن ملی٬ همچنان حفظ شده و در میان فارسی زبانان در سراسر جهان و با محوریت ایران با شکوه برگزار می‌شود.
. عید نوروز ریشه در تغییرات طبیعت واغاز فصل بهار ، باورهای اسطوره‌ای ایرانیان و تحولات فرهنگی دارد که آن را به جشنی فراتر از جشن آغاز سال نو تبدیل کرده
اما پرسشی که همواره مطرح بوده و هست و مورد مطالعه پژوهشگران بوده این است که چه چیزی باعث شده تاریخچه و فلسفه عید نوروز از گذشته‌های دور تا امروز همچنان زنده بماند؟ چرا این جشن هنوز هم برای میلیون‌ها نفر معنا و ارزش دارد؟
جشن نوروز نزد ایرانیان سابقه ای چند هزار ساله دارد اما وقتی اسلام در ۱۴۰۰ سال پیش وارد ایران شد و خیلی از جشن‌های باستانی مرتبط با ایین زرتشت حذف شد یا تغییر کرد اما جشن نوروز نه تنها تعطیل نشد بلکه با قوت بیشتر در فرهنگ ایرانی حفظ شد و حتی مخالفت خلفای عباسی که مخالف سرسخت ایرانیان و فرهنگ ایرانی بودند نتیجه ای نداشت و د رنهایت انها نیز از برگزاری جشن های نوروز استقبال و در برگزاری ان مشارکت کردند.
جشن نوروز در ادبیات و شعر فارسی هم حضور پررنگی دارد و شعرای بزرگ پارسی گو مثل نظامی و حافظ و سعدی و فردوسی در اثار خود فراوان به نوروز و اداب و رسوم ان اشاره کرده اند.
مهمترین عنصر جشن نوروز که همواره در دوره های تاریخی جذاب بوده مفهوم تجدید حیات و امید به آینده است بدین معنا که زندگی انسان ها مانند فصل های سال فراز و نشیب دارد و به شکل دایره ای با تولد و زندگی و زیبایی و گرما در بهار و تابستان اغاز می شود و درپاییز و زمستان به سردی و مرگ می رسد اما این پایان زندگی نیست بلکه مجددا بهاری و تولدی دوباره برای زیستن و لذت بردن و شکوفایی مادی و معنوی در پیش است . این فلسفه نوروز با اعتقاد به جهان مینوی و اخروی نزد خداباوران هم ارتباطی عمیق دارد.
برای ایرانیان نوروز مفهوم “شروع دوباره” با وجود همه ناکامی ها و شکستهاست.. تمیز کردن خانه ها و محل زندگی ٬ خرید لباس نو، دید و بازدیدهای نوروزی از نشانه های نوروز برای تجدید حیات و نو شدن هستند.
غیر از پیوند جشن نوروز با طبیعت و احیای مفهوم باز افرینی و تولد دوباره و نو از همبستگی اجتماعی و فرهنگی بعنوان دلیل دیگری در ماندگاری نوروز می توان نام برد.
بدین معنا که جشن نوروز همیشه فرصتی برای گرد هم آوردن مردم و تقویت روابط اجتماعی بوده. چه در دورهمی‌های خانوادگی، چه درجشن‌های خیابانی . بویژه دردنیای امروزی که فردگرایی و تنهایی انسانها را ازار می دهد نوروز فرصتی است برای گردهم ایی انسانها و نزدیک شدن انها به یکدیگر و شاد زیستن .
بعد از این مقدمه بطور خلاصه می توان از ۶ دلیل اصلی برای ماندگاری جشن نوروز سخن گفت .
- نوروز بیانگر هویت مشترک تاریخی و تمدنی و فرهنگی ایرانیان و فارسی زبانان است ایرانیان و فارسی زبانان هر کجای جهان که زندگی کنند در احترام و برگزاری ایین و سنت نوروز هیچ اختلافی ندارند و این همبستگی فراتر از سرزمین وقیبله و قوم و مذهب است . برای مثال ایرانیان زرتشتی و مسلمان به یک اندازه به جشن نوروز عشق می ورزند.
- نوروز همزمان با فصل بهار٬ نویده دهنده زندگی و نوشدن و نامیرایی انسان است و در جهانی که ترس از مرگ و نابودی ٬ مهمترین منشا اضطراب انسانهاست این جشن با وعده زندگی ٬ برای همه انسانها بسیار جذاب است .
- جشن نوروز مملو از سنت ها و اداب و رسوم و ایین هایی است که هر کدام به این جشن معنا می دهد و حدود یک ماه ایرانیان را به خود مشغول می کند . همچنین نوروز مملو از نمادها و نشانه های و اسطوره هایی است که هر کدام مانند یک پازل به این جشن ملی معنا می دهد که در مقاله بعدی درباره انها بیشتر خواهم نوشت.
- حضور پر رنگ نوروز و سنتهای مرتبط با ان در شعر و ادبیات فارسی باعث شده این جشن در تار پود فرهنگ ایرانیان و فارسی زبانان تنیده و ماندگار شود و هیچگاه فراموش نشود.
- نوروز فارغ از قومیت، مذهب، کشور و جغرافیا، در قلمرو بزرگی به وسعت جهان ٬ فارسی زبانان را به هم وصل می‌کند. برای مثال حدود ۸ میلیون ایرانی که در خارج از ایران زندگی می کنند از ایرانیان داخل ایران در برگزاری جشن نوروز کوشا تر و علاقمند تر هستند و حتی در برخی کشور روز اول بهار و فروردین به احترام ایرانیان تعطیل رسمی شده است.
- جشن نوروز در طول تاریخ با وجود مخالفتها و تغییرات اجتماعی انقدر جذاب و ریشه دار بود که هویت اصلی خود را حفظ کرده و بعنوان مهمترین عنصر هویتی و فرهنگی ایرانیان ماندگار مانده است .
