مقالات عربیموسسه مطالعات و بررسی‌های سیاسی و رسانه‌ای اندیشه و قلم

ایران و روسیا؛ أربع اتفاقیات للتعاون الشامل خلال ۱۰۰ سنه الأخیره

منبع : النهار چاپ بیروت

تخللت الزیاره الأخیره التی قام بها الرئیس الایرانی مسعود بزشکیان إلى روسیا فی ۱۷ کانون الثانی/ینایر الجاری، التوقیع على رابع اتفاق شامل للتعاون الاستراتیجی بین البلدین. وهذه الاتفاقیه الاستراتیجیه الشامله هی الثانیه بین ایران ودوله أجنبیه. ففی عام ۲۰۲۲، وقت ایران والصین اتفاقا للتعاون لـ ۲۰ عاما. وضمّت هذه الاتفاقیه ۴۷ ماده ووُقعت تمدیدا للاتفاقیات المبرمه بین البلدین خلال الأعوام ۱۹۲۱ و ۱۹۴۰ و ۲۰۰۱. أما الاتفاقیه الأخیره فهی تسری حتى ۲۰ سنه مقبله أی أنها ساریه المفعول حتى عام ۲۰۴۵ وتشتمل على موافقه مبدئیه للبلدین على إجراء التعاون العسکری والأمنی والاستخباراتی والاقتصادی والعلمی والثقافی والقانونی.

إن الجانب العسکری والأمنی للاتفاقیه بارز جدا بحیث أن ۱۴ من موادها خصصت لهذا الغرض بما فی ذلک یلتزم البلدان وفقا للماده الثالثه منها بعدم التعاون مع بلد ثالث إن شن عدوانا على أی منهما، لکن فی الوقت ذاته لم تلتزم ایران وروسیا بالدخول فی حرب مشترکه ضد البلد الثالث، إذ یبدو أنهما أخذا بعین الاعتبار فی هذا الخصوص، الاعتبارات الأمنیه لامریکا وأوروبا لا سیما الناتو. لا سیما وأن روسیا تخوض فی الوقت الحاضر حربا مع أوکرانیا، بینما یتهم الغرب، ایران بتقدیم الدعم العسکری لروسیا، الأمر الذی تنفیه ایران. إن توقیع الاتفاقیه الاستراتیجیه الشامله بین ایران وروسیا، قبل ثلاثه أیام على وجه التحدید من حفل تنصیب دونالد ترامب رئیسا للولایات المتحده ینطوى على رساله واضحه لواشنطن مفادها أنه من الأفضل للأخیره أن تعتمد أسلوب التعاون والتوافق مع طهران وموسکو بدلا من العقوبات والعداء ضدهما. وعلى الرغم من أن أمریکا تضع فی الوقت الحاضر، أقسى العقوبات على روسیا على خلفیه الحرب الأوکرانیه، غیر أن العلاقه الشخصیه الجیده بین ترامب وبوتین، ترسم آفاقا أفضل للعلاقات بین واشنطن وموسکو على مدى السنوات الأربع المقبله، ویبدو أن تحسین العلاقه هذه، یمکن أن ینسحب على ایران أیضا، لان ترامب بوصفه رجل أعمال سیاسیا، لا یرغب بخساره السوق الکبیره لایران وروسیا فی التجاره العالمیه لامریکا.

بید أن بعض الخبراء یذهبون إلى أن روسیا حریصه على خفض العقوبات الأمریکیه علیها، لکنها لا تبتسم فی وجه تحسن العلاقات بین ایران وأمریکا، وهی مثلها مثل الدول العربیه المطله على الخلیج الفارسی، ترى أن توتر العلاقات بین ایران وأمریکا یعود بالنفع والفائده علیها.

والنقطه المهمه الأخرى هی أن ثمه تحدیات کبیره تعترض تنفیذ هذا الاتفاق. ویرى بعض الخبراء الایرانیین أن روسیا لا یمکن التعویل علیها والثقه بها، وبدا من خلال بناء محطه بوشهر الذریه وبیع منظومتی صواریخ إس۳۰۰ وإس۴۰۰ والأهم، عدم دعم حکومه بشار الأسد، أن موسکو تأخذ فی الحسبان مصالحها القومیه أثناء اتخاذ القرارات السیاسیه العامه، ولا تعر اهمیه للتعاون مع باقی الدول بما فیها ایران. ولا ننسى أن التاریخ الطویل لتدخل الروس ونفوذهم فی ایران منذ ۲۰۰ عام مضى، وإبان الحکم القیصری، أثار تشاؤم الایرانیین تجاه الروس لا سیما الحروب التی دارت رحاها بین ایران والروس فی الفتره من ۱۸۰۴ حتى ۱۸۲۸ وأسفرت فی النهایه عن انتزاع مساحات واسعه من ایران بما فهیا جورجیا وأرمینیا وأذربیجان. کما أن الایرانیین لم ینسوا الدعم السوفیتی لصدام حسین إبان حرب الثمانی سنوات مع ایران.

وفضلا عن هذه القضایا التاریخیه، فان التبادل التجاری البالغ ۴ ملیارات بین ایران وروسیا، یظهر أن الفجوه التی تفصل الحقائق السائده فی العلاقات بین البلدین، عن توقعات السلطات السیاسیه، معمقه للغایه. وتقول سلطات البلدین أن حجم التبادل یجب أن یرقى إلى ۱۰ أمثال ویصل إلى ۴۰ ملیار دولار، لکن العقوبات الدولیه المفروضه علیهما، تشکل أکبر عقبه تحول دون تحقق هذه الأمنیه. وهذا التحدی ینسحب على العلاقه بین ایران والصین أیضا، بحیث أن حجم التبادل التجاری بینهما والبالغ ۱۵ ملیار دولار، یمکن أن یصل إلى ۵۰ ملیار دولار سنویا، لکن ثمه عقبه هنا اسمها أمریکا. وعلیه، فانه یبدو أن السبیل لتوسیع العلاقات الاقتصادیه مع الدول الشرقیه بما فیها الصین وروسیا، على علاقه بمعالجه العداء القائم فی العلاقات بین ایران وأمریکا. وبالتالی، وکما أن أمریکا غیر قادره على التغاضی عن سوق ایران وروسیا على خلفیه الخلافات السیاسیه والعسکریه، فان ایران وروسیا، غیر قادرتین على النهوض بالعلاقات بینهما لا سیما فی الحقل الاقتصادی إلى أعلى المستویات من دون مواکبه أوروبا وأمریکا لذلک.

 

دکتر امیر دبیری‌مهر

امیر دبیری مهر متولد 1356 در تهران، دانش اموخته علوم سیاسی در مقطع دکتری است و از سال 1374 تا کنون در حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و رسانه‌ای به پژوهش و تدریس مشغول است. وی تا کنون پژوهش‌ها، مقالات، سخنرانی‌ها و گفتگوهای مطبوعاتی و رادیویی - تلویزیونی متعددی انجام داده است که دسترسی به برخی از آنها از طریق درگاه اینترنتی اندیشکده خرد میسر شده است. ریاست انجمن اندیشه و قلم از جمله مسئولیت‌هایی است که این عضو پیوسته انجمن علوم سیاسی ایران هم اینک عهده‌دار آن است.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

هجده + 14 =

دکمه بازگشت به بالا