سیاست ایران در قبال ترامپ چه خواهد بود: تقابل یا مصالحه

منبع: روزنامه النهار چاپ بیروت نوشته امیر دبیری مهر

پیروزی ترامپ برای جمهوری اسلامی غیرمنتظره نبود. می توان گفت از یکسال قبل بر اساس این احتمال که ترامپچهل و هفتمین رییس جمهور امریکا خواهد بود برخی تصمیم سازان سیاسی در ایران بر همین اساس سعی کردند فضای انتخابات ریاست جمهوری ایران را طوری طراحی کنند که امکان رای اوری و پیروزی یک شخصیت معتدل فراهم شود تا در صورت پیروزی ترامپ امکان مصالحه با امریکا فراهم باشد حضور و پیروزی غیر منتظره مسعود پزشکیان علی رغم مخالفت تندروها در ایران را درهمین چارچوب می توان تحلیل کرد.

دو ماه قبل بعد از انصراف بایدن و نامزدی خانم هریس و با این امیدواری که هریس برنده خواهد شد تا حدی این نگرانی کاهش یافت اما با پیروزی ترامپ در ۶ نوامبر نگرانی ایران از پیامدهای پیروزی او و سیاست ها و تصمیمات او در اینده  مجددا مطرح شده است . هرچند  مقامات جمهوری اسلامی در مواضع رسمی می گویند نتیجه انتخابات امریکا برای انها فرقی نمی کند اما واقعیات ازنگرانی ایران حکایت دارد.

این نگرانی ها غیر واقعی نیست و سابقه دارد . ترامپ در بین سالهای ٢٠١۶ تا ٢٠٢٠ بی سابقه ترین ضربه های سیاسی و اقتصادی و امنیتی را به ایران زد برای نمونه تورم در ایران زمانی که ترامپ روی کار امد ۹ درصد بود وقتی از کاخ سفید رفت نرخ تورم به ۵۴ درصد رسید . به دستور او سردار قاسم سلیمانی محبوب ترین سردار سپاه پاسداران کشته شد . در پی سرنگونی پهباد امریکایی گلوبال هاوک به ارزش  میلیون دلاردر خلیج فارس امریکا در سال ۲۰۱۹ تا استانه جنگ تمام عیار با ایران پیش رفت . در دوران ترامپ با تشدید تحریم ها فروش نفت ایران به ۶۰۰ هزار بشکه در روز کاهش یافت و شرایط اقتصادی ایران بسیار وخیم شد که به افزایش نارضایتی ها اجتماعی و شورش ناشی از گرانی و افزایش بنزین در سالهای ۲۰۱۷ و ۲۰۱۹ منجر شد.

در حال حاضرنیز این نگرانی جدی در ایران وجود دارد که همین سیاست ها وتصمیم های ضد ایرانی در دور جدید ریاست جمهوری ترامپ از ژانویه با شدت و قدرت بیشتری ادامه یابد.بویژه که ترامپ دیگر نگران رای اوری در انتخابات بعدی هم نیست . وضعیت جنگی در خاورمیانه و موقعیت تهاجمی اسراییل علیه حماس و حزب الله و ایران و حمایت قاطع ترامپ از سیاست های اسراییل . شخص نتانیاهو بر نگرانی های ایران افزوده است .

مساله دیگر اینکه ترامپ قدرت اثرگذاری بیشتری نسبت به دموکراتها بر تصمیمات متحدین اصلی ایران یعنی چین و روسیه دارد و این واقعیت دست ایران را بسته تر خواهد کرد. حجم معاملات ۷۰۰ میلیارد دلاری امریکا با چین در قیاس با مبادلات ۱۵ میلیارد دلاری تجاری ایران و چین دست ترامپ را برای فشار برچین علیه ایران باز می گذارد . رابطه نزدیک ترامپ و پوتین نیز می تواند باعث شود ایران چندان روی وعده ای حمایت به مسکو دربرابر امریکا حساب نکند.

اما در کنار این تهدیدها و نگرانی ها می توان خوش بینی هایی هم داشت .احتمالا با پیروزی ترامپ ایران در تصمیم حمله موشکی مجدد به اسراییل تجدید نظر کند زیرا از سویی ترامپ اعلام کرده نتانیاهو باید تا زمان روی کار امدن او جنگ در غزه و لبنان را پایان دهد که همسو با خواسته ایران است و مسعود پزشکیان اخیرا با ان تلویحا اشاره کرد و از سوی دیگر ایران مایل نیست با تشدید دیگری با اسراییل ترامپ را علیه منافع ایران تحریک کند.

همچنین ترامپ موقع رای دادن درانتخابات گفت اگر ایران دنبال سلاح هسته ای نباشد امکان توافق با تهران وجود دارد این موضع گیری می تواند ایران را از تصمیم احتمالی مبنی بر ازمایش بمب اتمی منصرف کند.

و نکته اخر اینکه رخدادهای گذشته نشان داده نظام تصمیم گیری  در ایران هر چند شعارهای ایدیولوژیک سر می دهد اما در عمل در برابر واقعیات سیاسی انعظاف پذیر است و نمونه برجسته ان توافق برجام در سال ۲۰۱۵ بود. بر این اساس این احتمال وجود دارد که ترامپ با سیاست چماق و هویج یا تهدید و تطمیع بتواند ایران را پای میز مذاکره کشانده و تهران را مجاب کند که سیاست های مسالمت جویانه تری در منطقه اتخاذ کند و ایران هم در ازایکاهش تحریم ها حضور منطقه ای خود را کمرنگ کند.