ایا دکترین هسته ای ایران تغییر می کند؟

منتشر شده در روزنامه النهار العربی چاپ بیروت

با شدت گرفتن تنش‌ها میان ایران واسراییل و احتمال بروز جنگ و حمایت نظامی امریکا از اسراییل که با ارسال سامانه ضد موشکی تاد تقویت شده  در ایران برخی از جمله ۴۰ نفر از نمایندگان مجلس از ضرورت بازنگری در این دکترین سخن گفته اند. ایت الله خامنه ای رهبرجمهوری اسلامی ساخت بمب اتمی را مغایر شرع می داند  وصراحتا بارها اعلام کرده  ایران درصدد ساخت آن نیست اما برخی سازمانهای اطلاعاتی در امریکا و اسراییل حدس می زنند پیشرفت های هسته ای ایران در حدی است که ساخت بمب اتمی در ایران فقط نیازمند یک تصمیم سیاسی است وزیرساختهای علمی و صنعتی آن فراهم است .

موافقان و مخالفان اتمی شدن ایران چه می‌گویند؟

موافقان ضرورت تغییر دکترین هسته‌ای ایران ، با اشاره به تشدید حملات اسراییل علیه متحدان ایران در خاورمیانه ، این اقدامات را زمینه‌سازی برای تسویه حساب نهایی با خود ایران توسط اسراییل و ایالات متحده امریکا ارزیابی می‌کنند. از دیدگاه اینان، در نبود توان نظامی متعارف برای مقابله با اسراییل و نیز در نبود متحدان راهبردی قدرتمند، جمهوری اسلامی ایران برای حفظ تمامیت ارضی خود راهی به‌جز تجدیدنظر بنیادین در دکترین هسته‌ای و تلاش برای دستیابی به تسلیحات اتمی ندارد. موافقان با توسل به تسلیحات هسته‌ای، در توجیه نظرات خود به مواردی همچون عدم حمله امریکا به کره شمالی، عدم وقوع جنگ میان هند و پاکستان از اواخر دهه ۱۹۹۰ میلادی، و تجربه تاریخی بازدارندگی هسته‌ای در دوران جنگ سرد استناد می‌کنند. اینها معتقدند اعلام اتمی شدن ایران نه تنها مانع از تشدید درگیری های نظامی بین ایران و اسراییل می شود بلکه توازن قدرت در خاورمیانه را ایجاد می کند در خاورمیانه ای که اسراییل از کلاهک های هسته ای برخوردار است. آنچه موافقان دست یابی ایران به بمب اتم با استناد به شواهد تاریخی بیان می‌کنند چندان هم دور از واقعیت نیست. در واقع دینامیسم بازدارندگی تسلیحات هسته‌ای از زمان جنگ سرد تا به امروز تغییر چندانی نکرده و برخورداری از این تسلیحات هنوز هم می‌تواند میزان قابل توجهی از بازدارندگی را برای دارندگان این قبیل تسلیحات ایجاد نماید. نکته ای که جان مرشایمر استاد علوم سیاسی امریکایی بارها  تاکید کرده و معتقد است جهان اشوب ناک کنونی با ایران اتمی جای امن تری خواهد بود .

اماهنوز در ایران اکثرسیاست مداران و بویژه رهبر جمهوری اسلامی از سیاست صلح امیز هسته ای ایران دفاع می کنند. مخالفان تجدیدنظر دردکترین هسته‌ای ایران چنین استدلال می‌کنند که اولا چنین تغییری به تشدید انزوای راهبردی ایران در سطح منطقه و جهان و به‌تبع آن تشدید وابستگی به روسیه و چین و آغاز یک مسابقه تسلیحاتی مخرب درخاورمیانه منجر خواهد شد، ثانیا انگیزه‌های غرب برای رفع تحریم‌ها علیه ایران را به‌کلی از میان خواهد برد، و ثالثا احتمال اقدامات چند جانبه  امریکا و متحدانش به‌قصد سرنگونی جمهوری اسلامی را تقویت خواهد کرد.

در این فضای دوگانه تصمیم گیری برای جمهوری اسلامی  بسیار سخت  است بویژه که بازوهای منطقه ای ایران یعنی برخی نیروهای نیابتی جمهوری اسلامی در فلسطین ولبنان و یمن در یکسال اخیر تضعیف شده است .کشته شدن هنیه و نصرالله و سنوار نمونه هایی از این تضعیف است هر چند تهران می گوید این جنبش های اسلامی  وابسته به افراد نیستند.

با توجه به نکات گفته شده چشم انداز تحولات جاری و پیش رو نشان می دهد در اینده ای نزدیک سیاست نظامی و دفاعی ایران ناگزیر از تغییر خواهد بود. قدرت دفاعی ایران بیش از هر چیز در حوزه موشکی متمرکز است و حتی نیروهای نیابتی ایران در منطقه نیز در همین حوزه خود را تقویت و تجهیز کرده اند اما اکنون که نیروهای نیابتی تضعیف شده اند و اگر با حملات احتمالی اسراییل توان موشکی ایران نیز تضعیف شود جمهوری اسلانی  برای بقای خود ناگزیر از اتخاذ سیاست جدید دفاعی و بازدارنده از جمله ازمایش هسته ای خواهد بود .

تقویت توانمندی‌های نظامی متعارف ایران نیز از طریق ارتباط بیشتر با روسیه و چین کاملا قابل پیش بینی است . بدیهی است اتخاذ چنین رویکردی با توجه به تحریم‌های بین‌المللی و انزوای راهبردی کشور عاری از چالش نخواهد بود و سیاست منفعلانه غرب در قبال جنایات اسراییل در یکسال اخیر مهمترین نقش را در هدایت ایران به سوی این سیاست ایفا کرده است .

از سوی دیگر سفر منطقه ای اخیر عراقچی وزیر أمور خارجه ایران به کشورهای منطقه از اتخاذ سیاست جدیدی حکایت می کند که توجه بیشتر به توان دولتها به‌جای عناصر غیردولتی و شبه نظامی  به‌عنوان شرکای راهبردی ایران علیه اسراییل است و این رویکرد نشان می دهد عنصر واقع گرایی در سیاست خارجی ایران تقویت شده است . جنگ افروزی چند جانبه  صهیونیستها در یکسال اخیر و بویژه کشتار غیر نظامیان در غزه و لبنان و سوریه و یمن  و توقف  همه تلاش ها برای صلح کشورهای عربی با اسراییل این فرصت را برای ایران فراهم کرده است تا بتواند اتحادی منطقه ای-  البته از نوع سیاسی – علیه اسراییل سازمان دهد.