نظریه زنانه شدن

نعمت الله فاضلی

سال ۱۳۹۶ کتاب “زنانه شدن شهر” را توسط انتشارات علمی و فرهنگی منتشر کردم و نظریه “زنانه شدن شهر با تاکید بر فضای شهری تهران” را منتشر کردم. تا جایی که می دانم اولین کتاب مستقل در تبیین نظریه زنانه شدن ایران معاصر بود. استدلالم این بود که “زن” و “شهر” دو عامل اصلی “دگرگون ساز” ایران امروز است. در مقدمه مبسوط کتاب دیدگاه دولت به عنوان عامل اصلی دگرگون ساز” که مورخان بزرگی چون یرواند آبراهامیان مطرح می کنند؛ و دیدگاهی که “بازار” و “نیروهای مذهبی” مولد و محرک تحولات می شناسند، نقد کرده ام و آنها را برای فهم جامعه امروز ایران ناکافی نشان داده ام؛ و گفته ام امروز این “زنان” و “شهر” و “کلانشهر” است که تعیین کننده سرشت و سرنوشت جامعه اند. همچنین به تفصیل شرح داده ام که “زندگی” آرمان زنانه شدن است. مفاهیم تازه ی “پیشروی آرام زنان” و “پیشروی انقلابی زنان” را ابداع و تشریح کرده ام که فصل های کتابم نشان دادن این پیشروی هاست. کتاب زنانه شدن شهر” به سرعت خوانده شد و چاپ سوم رسید و مجله “عصر اندیشه” در ۱۳۹۹ یک شماره ویژه آن انتشار داد و مقالات متعدد درباره آن منتشر کرد. کتاب “زنانه شدن شهر” روایتی است از  جنبش و اعتراضات امروز و جاری در شهرها، مدارس و دانشگاه ها که پنج سال قبل با جزییات ان را شرح داده ام. نکته جالب این است که دو گروه به مخالفت جدی با “نظریه زنانه شدن” برخاستند: ۱) طرفداران جنبش زنان و فمنیست ها که معتقد بودند خوشبینانه به تحولات جامعه ایران نگاه کرده ام  و سرکوب زنان را ندیده ام. ۲ ) بنیادگرایان دینی که معتقد بودند بیش از حد به زنان قدرت و عاملیت داده ام و تحت تاثیر نظریه های غربی و فمنیستی بوده ام.
اکنون با تحولات جاری، تاریخ قضاوت خود را کرد و نشان داد که کدام دیدگاه واقع بینانه است. امروز جنبش اعتراضات شعار محوری اش “زن، زندگی، آزادی” است. “نظریه زنانه شدن شهر” شرح زمینه تاریخی و اجتماعی ظهور این شعار است. پیش بینی ام بر اساس شم انسان شناختی صورت گرفت که از قضا درست از آب درآمد! گریزی از این تحول نیست. آنها که غمخوار ایران هستند به استقبال واقعیت بروند و به پنهان و سرکوب کردنش، راه سازگاری با آن را پیش بگیرند. باشد که از تاریخ عبرت بگیریم و باشد که علم انسانی را بخوانیم و به جای غربی و سکولار خواندنش، بر آن تامل کنیم. سال های ۹۷ و ۹۸ چند سخنرانی در دانشگاه مشهد و تهران و مراکز دیگر درباره نظریه زنانه شدن شهر کردم و در آنها تحولات جاری را توضیح دادم. و البته مطابق مرسوم توبیخ شدم به جای تشویق. امیدوارم امروز چشم های مان را بشوییم و جور دیگری ببینیم جوری که حداقل واقعیت های عریان را پنهان نکنیم.