زیست شبانه در تهران چه تاثیری بر اسیب های اجتماعی دارد؟
زیست شبانه در تهران چه تاثیری بر اسیب های اجتماعی دارد؟
امیر دبیری مهر
نویسنده و پژوهشگر فرهنگی و اجتماعی
مدتی است بنا بر ضرورت مباحثی درباره زیست شبانه در کشور مطرح می شود . بدین معنا که ساعات پایان کار برخی اصناف از جمله رستوران ها ؛ سینماها ؛ فروشگاهها و تفرج گاهها و اماکن عمومی افزایش یافته و تا حدود ۴ بامداد ادامه یابد . هنوز ابعاد این طرح دقیقا و با جزییات روشن و تبیین نشده است اما جبهه مخالفان این طرح بدون ذکر دلیل روشن و متقنی متشکل شده و با انچه که زیست شبانه در تهران نامیده می خوانند مخالفت می کنند . مخالفت برخی با این طرح به دلایل پیش فرضهایی که از انسان و شهر و زندگی و شب و روز دارند و مغایر با خواسته های اکثریت مردم است طبیعی به نظر می رسد اما جالب اینجاست که رییس شورای اسلامی شهر تهران نیز مصلحتا در این جبهه مستقر شده است . لذا ضروری است درباره مفهوم زیست شبانه در تهران و ضرورت ها و فواید و مضرات آن بحث صورت گیرد و از همه مهمتر پیوند آن را با اسیب های اجتماعی مورد بررسی دقیق قرار دهیم . به عبارت دیگر اگر هدف کاهش اسیب های اجتماعی است باید تاثیر مثبت و منفی زیست شبانه با ان را بسنجیم.
- اول از هر چیز باید این شبهه برطرف شود که منظور از زیست شبانه انتقال زندگی و فعالیتهای مردم از روز به شب نیست که این با فیزیولوژی و طبیعت انسانها وجامعه در تضاد است بلکه صرفا افزایش ساعت ارایه برخی خدمات و امکانات به تعداد بسیار محدودی از شهروندان بر اساس خواسته و اقتضائات و ضرورتهاست . نادیده گرفتن و ناموجه دیدن و انگاشتن این نیاز نقض اشکار حقوق شهروندان و نشانه ناکارامدی نظام تصمیم گیری شهری است . توجه کنید این طرح دعوت شهروندان به زندگی در شب نیست بلکه پاسخ به نیاز تعدادی از شهروندان است و تفاوت این دو مساله مهم و اساسی است . لازم است این دراینجا به نکته ای مهم هم اشاره شود که در حال حاضر هم بیمارستانها ؛ کلانتری ها ؛ پارکها ؛ برخی فروشگاههای شهروند؛ پمپ بنزین ها و… هتل ها در ساعات پایانی شب تا صبح به مردم و مشتریان خدمات می دهند و هیچ گونه مشکلی هم ندارند و حساسیتی هم نسبت به ان وجود ندارد و طبیعتا تسری آن به برخی مشاغل دیگر نیز طبیعی و ضروری به نظر می رسد. تجربه موردی این نوع از زیست در ماه مبارک رمضان هم اجرا شده و نتایج مثبت و سازنده ای داشته است .
- زیست شبانه در تهران یک ضرورت و فرصت است بدین معنا که باید امکان ارایه برخی خدمات تفریحی و خدماتی و فرهنگی و ورزشی بعد از ساعت متعارف کاری شبانه در ایران یعنی ساعت ۱۲ شب به بعد به مدت ۲ الی ۴ ساعت فراهم باشد . مثلابرخی از شهروندان تهرانی انتظار دارند امکان رفتن به سینما و استخر و فروشگاههای خرید کالا ها و مایحتاج زندگی؛ کارواش ، تعمیرگاه ؛ ارایشگاه …. را درنیمه شب داشته باشند و شهر در ساعت 8 شب به بعد رو به تعطیلی کامل نرود . همینطور انتظار باز بودن موزه ها و برخی ادارات و بانکها تا ساعت ۱۰ شب که کاملا طبیعی است اما تا کنون براورده نشده است .این انتظار شهروندان اگر پیوست های امنیتی و فرهنگی آن فراهم باشد کاملا منطقی و به حق به نظر می اید . در تهران کار هشت ساعته بیشتر روی کاغذ واقعیت دارد و با واقعیت زندگی مردم هیچ نسبتی ندارد. افراد بطور معمول از ساعت ۶ صبح تا ۸ شب برای تامین معاش خود مشغول به کار وتردد و فعالیت هستند و زمان کافی برای رسیدگی به تفریح و ورزش و خرید و … ندارند از این رو همه این دست فعالیتها به روزهای پایانی هفته بویژه جمعه که روزی تعطیل است موکول می شود که در روز جمعه هم بعلت تعطیل بودن ارایه برخی خدمات میسر نیست . در این میان در صورت ادامه وضع موجود دو طرف اصلی این عرضه و تقاضا یعنی شهروندان و خدمات دهندگان بازنده هستند . مساله ترافیک در تهران در نیمه دوم سال و گرمای روزها در نیمه اول سال ضرورت امکان زیست شبانه را تشدید می کند. هیچ ضرورت و منطقی وجود ندارد مردم برای انجام برخی کارها در روز و ان هم در ترافیک و گرما از خانه خارج شده و در خیابانها حیران و سرگردان و گرما زده و کلافه شوند و باید این امکان وجود داشته باشد تا در نیمه شب که خیابانها خلوت تر و خنک تر می شوند به کارها و فعالیتهایشان برسند. درصورت فراهم شدن این امکان شهروندان متقاضی می توانند برنامه ریزی دقیق تری برای امورات روزمره خود داشته باشند . بویژه کسانی که برای اغاز کار در ساعات اولیه صبح الزامی ندارند مانند پزشکان ور روزنامه نگاران و… از همه مهمتر تجربه زیست شبانه برخی از شهرهای بزرگ و پر تردد مانند تهران است که پیش روی ماست مانند استانبول ۱۶ میلیون نفری و سه برابری تهران .
- انچه که بعنوان دلیل اصلی اما بطور غیر رسمی مخالفت ها با زیست شبانه مطرح می شود دو بعد دارد یکی دلایل امنیتی و دیگری مسایل فرهنگی و شرعی . مثلا من شنیده ام برخی از فقها نگران قضا شدن نماز صبح شهروندان در صورت اجرای طرح زیست شبانه هستند . اینکه فقهایی نگران اجرای فریضه نماز صبح شهروندان هستند بسیار شایسته و ارزشمند و قابل احترام است اما چه تضمینی وجود دارد که افراد بهره مند از طرح زیست شبانه در صورت اجرا نشدن این طرح مقید به ادای فریضه نماز بویژه نماز صبح باشند فهم متعارف ما این رابطه را تایید نمی کند . ملاحظه دیگر ملاحظات امنیتی است که به نظر باید بطور جدی مد نظر قرار گیرد و نهادهای ذی ربط بجای مخالفت با ان خود را برای تامین ان مهیا کنند . در حکمرانی مدرن و کارامد معیار اجرای هم طرح و پروژه ای درخواست و نیاز واقعی شهروندان است موانع و اشکالات موجود باید شناسایی و رفع شوند و نهادهای ذی ربط از انجا که شانی جز خدمت به مردم ندارندو منابع مالی شان از محل مالیات شهروندان تامین می شود موظف به تطبیق خود با خواسته مردم دارند و معنای حقیقی مردم سالاری همین و است و بس . حکمرانان در پاسخ به اصل درخواست و مطالبه شهروندان حق انتخاب ندارند بلکه انتخاب انها در ترجیحات و روش ها موثرتر و کم هزینه تر و مفید تر است.
- اما هد ف اصلی این نوشتار رابطه این طرح با اسیب های اجتماعی است . به نظر می رسد طرح زیست شبانه می تواند به دلایل زیر به کاهش اسیب های اجتماعی کمک کند .
- یکی از دلایل وجود اسیب های اجتماعی در ایران و تهران فقدان کانالهای همزیستی و و ارتباطات اجتماعی و تخلیه استرس ها و اضطراب های زندگی پر مشقت امروزی است . طرح زیست شبانه که بیشترین مشتری آن هم نسل جوان هستند می تواند مقداری هر چند اندک در شادابی و نشاط جوانان موثر باشد .طبیعتا مخالفان نشاط و شادابی مردم نمی توانند با طرح زیسب شبانه موافق باشند.
- بخش زیادی از بزه کاری هادر تهران در ساعات پایانی شب و یا خلوت شدن کوی و برزن و کمبود روشنایی در معابر شهر صورت می گیرد . اجرای طرح زیست شبانه و الزام پلیس و توانیر وشهر داری به تامین امکانات و زیر ساختهای لازم ان می تواند مجال بزه کاریها را کاهش دهد زیرا در شهر زنده و بیدار حتی بطور نسبی مجال بزه کاری کاهش می یابد .
- بسیاری از اسیب های اجتماعی با در نظر گرفتن متغیر های اجتماعی میانگیر تابعی از ترافیک و معضل عبور و مرور در تهران است . در صورت اجرای طرح زیست شبانه حتما از ترافیک روز بویژه ساعات اغازین صبح کاسته خواهد شد و بطور طبیعی اسیب های اجتماعی نیز کاهش می یابد.
- یکی از دلایل اصلی اسیب های اجتماعی نبود اشتغال و فقر و بیکاری است . اجرای طرح زیست شبانه قطعا به رونق کسب وکارهای خرد و کوچک در تهران کمک خواهد کرد و رونق کسب و کار به کاهش اسیب های اجتمای کمک خواهد کرد .
در نتیجه به نظر می رسد ضروری است با پاک نکردن صورت مساله و بررسی همه جانبه طرح زیست شبانه در تهران با رویکرد مثبت زمینه اجرای صحیح آن را مرحله به مرحله فراهم سازیم و در صورت موفقیت در برخی شهرهای دیگر مانند رشت و مشهد واصفهان و شیراز که درخواست ان احتمالا وجود دارد نیز گام به گام اجرا شود. و نکته اخر نظر سنجی معتبر از شهروندان تهرانی و دیگر شهرهای مورد اشاره در خصوص این طرحو انتشار نتایج ان است که امیدوارم انجام و نتایج و ملاحظات حاشیه آن مورد بررسی کارشناسان و تصمیم گیران قرار گیرد و درنهایت تصمیم صحیح اتخاذ شود و سلیقه ها و ملاحظات شخصی به حاشیه رانده شود.
