تفاهم سیاسی لوزان ، زمینه ساز تعامل سازنده با جهان

همانطور که در یادداشت قبلی با عنوان چند گام به حصول توافق هسته ای  در وبسایت پرس تی وی پیش بینی کرده بودیم سرانجام پس از حدود ۱۲ سال فرازو نشیب در مذاکرات هسته ای بین ایران و کشورهای ۵+۱ سرانجام در دوم آوریل ۲۰۱۵ تفاهم نامه سیاسی مهم و سرنوشت سازی بین طرفین منتشر شد و خواسته حامیان صلح و امنیت بر مخالفان صلح و امنیت در سطح منطقه ای و جهانی غلبه پیدا کرد . واکنشهای بازتاب یافته در ۲۴ ساعت گذشته در قبال تفاهم نامه لوزان همین دسته بندی را به خوبی نمایان ساخته است . اغلب تندروهای سیاسی مانند رژیم صهیونیستی و برخی نمایندگان جمهوری خواه کنگره امریکا نتوانستند خشم خود را از حصول این تفاهم پنهان کنند و بر طبل مخالفت کوبیدند. اما فارغ از این موضع گیریهای نابخردانه  باید در باره اهمیت این تفاهم سیاسی و پیامدهای ان از منظرصلح و امنیت جهانی و منافع ملی ایران  کمی تامل کنیم

.آنچه که بعد از ۹ روز دیپلماسی فعال درقالب تفاهم سیاسی  لوزان رخ داد یک گام و قدم اساسی بعد از توافق ژنو ۲۰۱۳ برای رسیدن به توافق جامع مشترک برای اقدام در ۳ماه اینده است . درواقع ایران و کشورهای ۵+۱ در این تفاهم در خصوص یک چارچوب کلی سیاسی توافق کردند تا براساس ان بتوانند درخصوص محورهای توافق نامه جامع به یک سند مشترک قابل امضا دست یابند . از این روهرچند این تفاهم نامه سیاسی  ازیک سو ضمانت اجرایی ندارد اما این مساله دلیلی بر کم اهمیت بودن ان نیست بلکه از منظر اداب و سنن دیپلماسی اهمیت ان به مراتب بیشتر از یک توافق نامه سیاسی است زیرا بدون این تفاهم درکلیات و  چارچوب ، نمی توان به هیچ توافق نامه عملیاتی و اجرایی دست یافت.

 اما مبتنی برمحورهای اشاره شده در یادداشت قبلی [۱]باید ببینیم در تفاهم لوزان با این همه هیاهو و بازتاب و واکنش درخصوص چه اضلاعی از یک چارچوب سیاسی تفاهم سیاسی ایجاد شده است ؟

۱- مهمترین محورهای  این تفاهم سیاسی اولا به رسمیت شناخته شدن حق غنی سازی اورانیوم بعنوان مهمترین حلقه از چرخه فعالیتهای هسته ای در داخل خاک ایران وثانیا توسعه تحقیقات هسته ای در فردو وثالثا مشارکت و همکاری قدرتهای جهانی در فعالیتهای هسته ای ایران می باشد. این سه دستاورد انقدر برای ایران مهم است که اگر هر کدام به تنهایی بدست می امد می توانست برای یک تفاهم سیاسی کافی باشد اما با پافشاری منطقی ایران در مذاکرات هسته ای و حماتیهای ملی در پشت صحنه مذاکرات و همدلی و انسجام همه گروههای سیاسی و قوای حاکمیتی یکجا حاصل شد. برخی اعداد و ارقام در خصوص درصد غنی سازی در ایران و تعداد سانتریفیوژها و راکتورها و…. که در گمانه زنی ها ی رسانه ای منتشر شده است و گاهی محل بحث و اختلاف نظر نیز می شود در این فضا از اهمیت زیادی برخوردار نیستند زیرا همگی دال بر اعتماد جامعه جهانی به جمهوری اسلامی ایران در فعالیتهای هسته ای است و این کلیت به مراتب مهمتر از جزییات فنی و تخصصی است . هرچند برخی از منتقدان و مخالفان این تفاهم با طرح این اعداد و ارقام فنی و فرعی سعی می کنند روایت متفاوتی از این تفاهم سیاسی ارایه دهند اما این نوع نگاه ترجیح فرع بر اصل می باشد.

۲-  یکی از محورهای اصلی مذاکرات   ضرورت رفع یکجای همه تحریم‌های اعمال‌شده علیه جمهوری اسلامی ایران است که در لوزان بر سر این خواسته تفاهم شد . علت این تفاهم این است که اعمال تحریمها علیه ایران در ۵ سال اخیروجود  شبهه تلاش پنهان ایران برای دستیابی به بمب اتمی بوده است . حال که این شبهه رسما رفع شده است و تضمین های لازم از سوی جمهوری اسلامی ایران به کشورهای ۵+۱ مبتنی بر صلح امیز بودن فعالیتهای هسته ای ارایه شده است دیگر عملا رژیم تحریمها  از نظر حقوقی و سیاسی دیگر مشروعیت و وجهی ندارد.به همین خاطر در این تفاهم سیاسی مقرر شد بعد از حصول توافق در اوایل تیرماه و در زمان اجرای آن توافق همه تحریمها یکجا لغو خواهد شد . این موفقیت در حالی حاصل شده است که از یک سال پیش غربی ها می گفتند لغو تحریمها دست کم به ۱۰ سال زمان نیاز دارد.

۳-     طرف غربی از گذشته اصرار داشت نمی‌توان بین مذاکره و دیپلماسی بر سر مسائل هسته‌ای و مسائل دیگر مانند نقش منطقه‌ای ایران و فعالیت‌های نظامی و تسلیحاتی ایران تفکیک قائل شد  و این موضوعات حلقه‌های متعدد یک زنجیر ه هستند . اوباما نیز در سخنرانی دیشب که بعد از توافق لوزان ارایه کرد مجددا براین موضع پای فشاری کرد اما با یک عقب نشینی اشکار و آن هم این مساله که در خصوص موضوعات دیگر در اینده با ایران مذاکره خواهد شد و درواقع خواسته ایران مبنی بر اینکه موضوعات محل اختلاف ایران و غرب منطقا با مساله هسته ای ارتباطی ندارد در عمل پذیرفته شد زیرا در غیر این صورت تفاهم سیاسی بوجود نمی امد.

۴-    طرف‌های غربی در گذشته مهمترین راه راستی ازمایی فعالیتهای هسته ای ایران را بازرسی مستمر و سرزده بازرسان آژانس از فعالیت‌های هسته‌ای ایران از هر مکانی و در هر زمانی می دانستند و اینکه  تهران برای اطمینان بخشی نباید هیچ محدودیتی در این خصوص برای آژانس اعمال کند، اما در تفاهم سیاسی لوزان غربی ها از این خواسته غیر منطقی و زورگویانه خود عقب نشستند و پذیرش پروتکل الحاقی را در چارچوب اختیارات رییس جمهور و مجلس شورای اسلامی در ایران برای راستی ازمایی کافی دانسته اند.

۵ – اما مهمترین دستاورد تفاهم لوزان برداشته شدن گامی مهم برای حضور فعال ایران در عرصه بین المللی و همکاریهای منطقه ای و جهانی در مسیر توسعه و پیشرفت است . واقعیت این است که امروز توسعه و پیشرفت در گرو همکاری و تعامل سازنده بین المللی است .و این قاعده پیشرفت استثنا بردار نیست . جمهوری اسلامی ایران در سه دهه  گذشته از سویی بخاطر خصومت های قدرتهای بزرگ بویژه امریکا و داشتن مواضع ایدئولوژیک و عقیدتی خود از سوی دیگر برای حضور فعال بین المللی و همکاری های همه جانبه جهانی با موانع متعددی مواجه بوده است و و این موانع عملا در مسیر توسعه و پیشرفت ایران اصطکاک ایجاد کرده است و دست کم هزینه توسعه ایران را بالا برده است . با تفاهم نامه سیاسی لوزان گام مهم و اساسی برای رفع این مانع برداشته شد و در صورتی که توافق جامع مشترک نیز در تیرماه امضا و چند هفته بعد اجرایی شود روند توسعه و پیشرفت ایران نیز شتاب بیشتری خواهد گرفت . این فرایند از این جهت اهمیت راهبردی دارد که جمهوری اسلامی ایران بعنوان الگوی  مردم سالاری دینی و حکومت داری  تحت اموزه های دینی و معنویت درجهان می تواند با هزینه کمتری این الگوی نوین مدیریت را پیش روی جامعه جهانی قرار دهد . این هدف راهبردی انقدر در فلسفه انقلاب اسلامی مهم و بنیادی است که هر قدمی و توفیقی در این مسیر قابل دفاع است مانند تفاهم نامه سیاسی لوزان که می تواند زمینه ساز توسعه و اقتدار و عزت بیشتر ایران اسلامی در عرصه جهانی باشد .

[۱] –

http://www.presstv.ir/DetailFa/2015/03/22/402942/Iran-nuclear-negotiations-remained-differences

لینک تحلیل در پرس تی وی :

http://www.presstv.ir/DetailFa/2015/04/03/404537/Iran-Nuclear-Energy