۷ دلیل برای بلند شدن دود سفید از مذاکرات هسته ای

بعد از حدود یک دهه فراز و نشیب در مذاکرات ایران و کشورهای ۵ بعلاوه ۱ یعنی امریکا و انگلیس و فرانسه و روسیه و چین و آلمان بر سر فعالیتهای صلح امیز هسته ای ایران ؛ بویژه با تحرکی که در ۲ سال اخیر وبا روی کار امدن دولت حسن روحانی در دستگاه دیپلماسی بوجود امده است انتظار می رود در هفته های اینده رویداد قابل توجهی مبنی بر حصول یک توافق نسبی رخ دهد. دلایل این ادعا عبارت است :

• توانمندی های ایران در حوزه فعالیتهای صلح امیزهسته ای به مرحله بدون بازگشتی رسیده است و در واقع این توانمندی برگ برنده جمهوری اسلامی در مذاکرات سیاسی است . واقعیت این است که عرصه دیپلماسی درپشت لبخندها و عکس های یادگاری عرصه رو کردن برگ های برنده یا عناصر قدرت طرفین است  و امروز ایران با اقتدار این توانمندی را ابزار پیشبرد مذاکرات خود قرار می دهد. به عبارت دیگر این قدرت و شاخص های قدرت است که به ادعاها و مطالبات سیاسی در عرصه بین الملل مشروعیت می بخشد نه ارمانها و ارزشها  و در جهان امروز راه ترویج و اشاعه ارزشها نیز قدرت و اقتدار اقتصادی و سیاسی و فرهنگی است .

• ایران در سالهای گذشته تلاش نموده است همه بهانه های حقوقی را از طرف مقابل ستانده و از طریق نهادهای ذی ربط مثل آژانس بین المللی انرژی اتمی صلح امیز بودن فعالیتهای علمی و صنعتی خود در حوزه هسته ای را اثبات کند. هر چند در این فرایندبرخی خامی های سیاسی از سوی رئیس دولت نهم و دهم مانند توهین های مکرر به شورای امنیت سازمان ملل بخاطر صدور قطعنامه ها صورت گرفت اما قدرتهای طرف مذاکره با هوشمندی می دانند فرایند تصمیم گیری در جمهوری اسلامی چگونه است و سهم و نقش مواضع شخصی رییس قوه مجریه چه وزنی دارد. رهبری نظام نیز با همین رویکرد از ابتدا ساختاری را برای تصمیم گیری در مساله هسته ای در نظام طراحی نمودند که تحت مدیریت ایشان به پیش رود . از این رو هرچند ان مواضع برای کشور هزینه داشته است اما روند مذاکرات دائما از شبهه ها و اختلافها کاسته و توافق ها و اشتراکات را افزوده است .

• تحولات منطقه ای بویژه د رعراق و ترکتازی افراطی ها مانند داعش و نقش موثر و غیر قابل اغماض ایران در مهار این گروهک تروریستی و جنایتکار توان ایران را در چانه زنی در مذاکرات بالا برد به گونه ای که باراک اوباما رئیس جمهوری امریکا در نامه چهارم به رهبر جمهوری اسلامی به آن اذعان کرده است و از مجاری دیگر نیز از ایران درخواست کمک برای مقابله با داعش را نمود و موفقیت ایران نیز در سرکوب داعش با محوریت نیروهای عراقی دست کم در سه عملیات بویژه در عملیات جوف الصخر این قدرت نمایی ایران را برجسته کرد . مساله اشکاری که انکار آن از سوی طرفهای غربی در یکی از مذاکرات موجب خشم و برافزوختگی محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه شد. اما بهر حال غرب به این واقعیت دست یافته است که برای مهار تروریسم و افراطی گری در منطقه به ایران نیازمند است  و راه رفع این نیاز نیز توافق جامع با ایران در حوزه هسته ای است .

• تحریمهای مالی و اقتصادی علیه ایران هر چند در کوتاه مدت توانست محدودیتهای موثری را بر ایران ایجاد کند اما با مرور زمان و با تحرک بخش خصوصی و دولتی ایران اثر بخشی آن کاهش می یابد و حربه تحریم مانند چاقوی کندی در معادلات جهانی خواهد شد . امریکا به هیچ وجه راضی به این اتفاق نیست و مایل است حربه تحریم بعنوان ابزار موثر در نظام بین الملل تثبیت شده و نقش بازدارنده خود را در سیاست های بین المللی واشنگتن ایفا نماید . همانطور که امریکا با همین حربه توانست فشار قابل توجهی را به روسیه در بحران اوکراین وارد سازد.از سوی دیگر تحریم علیه ایران موجب شد ایران اجبارا تلاش کند وابستگی خود بودجه کشور را به درامدهای حاصل از فروش نفت خام کاهش دهد و با طرح اقتصاد مقاومتی به اصلاح ساختارهای معیوب اقتصادی خود بپردازد و در نتیجه در سال جاری برای اولین بار وابستگی بودجه به نفت به حدود ۲۵ درصد رسیده و ایران از رمزه دولتهای رانتیرخارج شد. غرب در این فرایند متوجه شده است که هرچندتحریمها در کوتاه مدت به اقتصاد ایران فشار مالی و سرمایه گذاری وارد کرده است اما با ادامه آن تبدیل به فرصتی برای اصلاح ساختار اقتصاد ایران خواهد شد و صرفا سهم انها از بازارهای ایران حذف می شود.

• در ایران نیز احساس نیاز به حصول به توافق بیشتر دیده می شود . رویکرد واقع گرایی حتی برای تحقق ارمانها در سیاست خارجی طرفداران بیشتری پیدا کرده است و نخبگان موثر بر سیاست خارجی باور کرده اند که نمی توان صرفا با تقابل های ایدئولوژیک منافع ملی را در عرصه بین المللی تامین کرد . امروز دیگر مذاکره با امریکا بر سر منافع ملی تابو  و عمل قبیحه نیست بلکه پذیرفته شده که می توان با امریکاییها در ژنو قدم زد اما منافع کشور را تعقیب کرد . ارزشها و ارمانهای اصیل انقلاب اسلامی همچنان پابرجاست و استقلال و ازادی و معنویت و استکبار ستیزی و عزت اسلامی باید همچنان سرلوحه سیاست های بین المللی جمهوری اسلامی باشد اما با تمسک و توسل به حکمت و مصلحت نه با مخاصمه جویی و جنجال افرینی و شعار زدگی و پرچم سوزی و این دست رفتارهای احساسی سمبلیک . امروز باید با افزایش توان و قدرت علمی در عرصه های بین المللی و همچنین افزایش قدرت و توان اقتصادی نشان داده شود که حق و سهم ایران اسلامی در نظم بین المللی قابل چشم پوشی نیست و نمی توان با اتهام افکنی علیه ایران  چرخه پیشرفت را در ایران متوقف کرد.

• این روزها صدای افراطیون صهیونیست از احتمال حصول توافق ایران و غرب بلند شده است انقدر که رسوایی جدید ی نیز در اسراییل شکل گرفته و اینکه اظهارات دوسال پیش نخست وزیر اسراییل در خصوص خطر فعالیتهای هسته ای ایران در سازمان ملل مستند به اطلاعات موثق این رزیم نبوده بلکه یک شانتاژ بی  اساس سیاسی بوده است . دیگر افراطی های منطقه نیز دچار نگرانی از این احتمال حصول توافق شده اند . این مخالفتها در ۲ ناحیه بروز یافته است اولا انانکه اساسا مشتاق تنش و جنجال و ستیز بوده و سر صلح و ارامش ندارند و ثانیا کسانی که از ادامه تنش ایران و غرب از نظر دلالی ها و واسطه گر ی های  گوناگون نفع می برند و می پندارند در واقع حضور و ایفای نقش موثر ایران در معادلات منطقه ای جای انها را تنگ می کند.

• باراک اوباما و جان کری در هیات حاکمه امریکا علی رغم همه مخالفتها و فشارهای رسمی و غیر رسمی و ساختاری در ایالات متحده امریکا تلاش می کنند این مذاکرات به سرانجام مثبتی برسانند و از این رو از اتخاذ مواضع افراطی علیه مذاکرات و ایران پرهیز می کنند و برخی مواضع انها نیز از منظر داخلی و تبلیغاتی قابل درک است از این رو نوعی همگرایی در این دو شخصیت موثر در نظام تصمیم سازی امریکا شانس طرفین را برای حصول توافق بالا برده است به گونه ای که سال نو شمسی برای ایرانیان مقداری متفاوت با سالهای گذشته از نظر دیپلماسی باشد. هر چند از بعد اقتصادی در صورت حصول توافق براوردها از حداکثر ۱۵ درصد گشایش در کنش های اقتصادی حکایت دارد و بیشتر وجه روانی مساله مد نظر است .

بنابر این و ب۸۷ دلیلی که ذکر شد احتمال بلند شدن دود سفید از مذاکرات ایران و غرب زیاد شده است هرچند این یک احتمال است و می تواند با ورود و پرنگ شدن عوامل مخرب و مخالف به تعویق افتاده یا ملغی شود که این مساله به کنش ( رفتارها و مواضع ) طرفین بستگی دارد . برای مثال اسراییلیها با ترور مجاهدان ایرانی و لبنانی در سوریه و واداشتن ایران به مقابله قصد داشتند اتش جنگ جدیدی را در منطقه برافزوزند تا مذاکرات بطور کلی قطع شود اما با هوشمندی و سعه صدر ایران و ایفای نقش امریکا در این مساله خدشه ای به روند مذاکرات وارد نشد . می توان تحولات و رخدادهای روزها و هفته ای اتی را از این زاویه امیدوارانه نگریست و تحلیل کرد. هرچند دلنگرانی ها در جای خود پابرجاست .

این تحلیل ابتدا در سایت پرس تی وی منتشر شده است .

http://www.presstv.ir/DetailFa/2015/02/26/399238/IranNuclear-Talks-