جزوه کلاس روش تحقیق و مقاله نویسی دوره دکتری علوم سیاسی( کلاس دوم )

جزوه کلاس روش تحقیق و مقاله نویسی دوره دکتری علوم سیاسی

استاد: جناب اقای دکتر امیر دبیری مهر – مهر ما ه ۹۵

• عنوان باید کوتاه، رسا و وزین باشد. وزین بودن یعنی هم سنخ بودن و متناسب با آکادمی باشد .برخی از عناوین سخیف هستند که در دانشگاه به آن عناوین ژورنالیستی می گویند و آن را رد می کنند. این حرف، حرف درستی است لذا باید عناوین وزین باشد. در واقع برای خواننده این معنا را داشته باشد که این عنوان را یک پژوهشگر نوشته است.

• برای اینکه عنوان طولانی نباشد می توان آن را در دو قسمت نوشت ۱- Title 2- Subtitle

بعنوان مثال :

Title : رابطه توسعه سیاسی و گفتگوی عقلانی و انتقادی

Subtitle: مطالعه موردی: جمهوری اسلامی ایران

همیشه زمانیکه سوژه  دارای محدودیت  زمانی و  مکانی است بهتر است  در قسمت Subtitle نوشته شود.
بعنوان مثال :

Title : نقش روشنفکران غربگرا در سیاست های پهلوی اول

Subtitle: دوره ۱۳۰۴ تا ۱۳۱۰

بعضی از عناوین پژوهشی نادرست است و موضوعی را مورد تحقیق قرار می دهد  که بسیار نامحدود است مثال: تاثیر فقه اسلامی بر جنبش های استقلال طلبانه در خاورمیانه

این عنوان اشتباه است و باید محدود شود: مانند

Title : تاثیر فقه اسلامی بر جنبش های استقلال طلبانه در خاورمیانه

Subtitle:مطالعه موردی: پاکستان

امروزه در جهان مقاله ها و تحقیقاتی طرفدار دارند که به مکان، زمان و سوژه خاص محدود باشند موضوعات کلی و نامحدود ارزش کمتری دارند.

برای مثال در حوزه اندیشه عنوان «جایگاه عقلانیت در اندیشه سیاسی» درست نیست و باید مشخص شود که اندیشه سیاسی چه کسی مورد بررسی می باشد و محدودش کرد به اندیشه سیاسی افرادی مانند مطهری، شریعتی و طالقانی.

اما شخصی برای تحقیق عنوان «اندیشه سیاسی طالقانی» مدنظرش است، این عنوان هم درست نیست و باید محدود و محدودتر شود مثلا حوزه دموکراسی، آزادی و یا ناسیونالیسم در اندیشه سیاسی مرحوم طالقانی باید بررسی شود.

در واقع وقتی مقاله ای محدود به زمان، مکان و سوژه خاص می شود، تحقیق ما علمی و دقیق می شود. لذا در دنیا با کلی گویی مخالفت می کنند و طرفداری ندارد به بیان ساده تر عناوین کلی گو غیرعلمی هستند.

در حوزه  علوم اجتماعی و علوم انسانی بویژه علوم سیاسی بهتر است مانند پزشکی نیز وارد چزییات می شوند.

مثالی دیگر می آوریم: «مشارکت سیاسی در دانش آموزان استان سیستان و بلوچستان»

این تحقیق را می توان به جنس (دختران)، سن (دوره راهنمایی) و مکان (شهر زاهدان)محدود کرد.

• چکیده: دو نکته دارد: اولا چکیده نباید بیشتر از ۳۵۰ کلمه باشد (بین ۲۵۰ تا ۳۵۰ کلمه)- در چکیده باید به چند سئوال پاسخ داده شود:

اولا باید خیلی کوتاه اهمیت تحقیق، سئوال، فرضیه و روش کار گفته شود و در نهایت نتیجه نیز گفته شود.

برخی پژوهشگران باید به ۷ پرسش پاسخ دهند. وقتی شخصی چکیده را می خواند در تحقیق می گردد که آیا هدف یا اهمیت، فرضیه و سئوال وجود دارد یا نه؟

پایین چکیده، کلیدواژگان را داریم با حداقل ۳ و حداکثر ۵ کلمه

کلیدواژگان یعنی اگر پایان نامه را یک درخت بدانیم کلیدواژگان آن همان شاخه های اصلی  درخت هستند.

برای مثال در عنوان «نقش روشنفکران غربگرا در سیاست های پهلوی اول» کلید واژگان عبارتند از:

روشنفکر، دوره پهلوی اول، رضا شاه

• طرح مسئله: مسئله مقدم از عنوان است .اصل بحث در تحقیق بویژه دوره دکتری با طرح مسئله آغاز می شود.

برای اینکه ما طرح مسئله کنیم . آن را به اجزاء تقسیم کنیم، باید این سئوال را از خود بکنیم که مسئله علمی چیست؟ و چگونه می توان مسئله یابی کرد؟

می توانیم بگوییم مشاهده ناسازگاری در وضع موجود و درک نوعی تناقض، تعارض، آشفتگی و اختلال میان معرفت و واقعیت که در ما شگفتی ایجاد کند اغاز مساله است بویژه اگر انتظار مبتنی بر معرفت زمینه ای ما برآورده نشود.

معرفت زمینه ای به معنای دستگاه معرفتی ما در برخورد با واقعیت هاست .

برای مثال: ما یک فرض داریم که وقتی اتومبیلی از خیابان عبور کند و در یک چاله پر از آب بیفتد و آن آبها روی عابر پیاده بریزد، در این زمان ما دو دستگاه معرفتی داریم: ۱ – در این زمان عابر پیاده به راننده اتومبیل ناسزا می گوید و ۲- اینکه عابرپیاده تحمل کرده و هیچ واکنشی از خود نشان نمی دهد. لذا گزینه دوم یک جور مسئله ایجاد می کند و موجب می شود تا تحقیق روی این مسئله انجام شود که علت این رفتار عابر پیاده چه بود؟ زیرا با پیش فرض ذهنی ما تفاوت دارد . می تواند ناشی از استانه بالای صبوری باشد.

وقتی می گوییم مسئله، ما با دو نوع یا دو دست مسئله مواجهیم: ۱- نظری ۲- اجتماعی

مسئله نظری یعنی نتیجه انتقاد از تئوری. لذا وقتی یک تئوری شکست می خورد یا ناکارآمد می شود برای افزایش درک نظری از پدیده نیازمند نقد است.

مثلا: در تئوری در مورد انقلاب، مسئله ما این باشد که این تئوری ها نمی توانند تحلیل جامعی از انقلاب اسلامی کند مثل تئوری هانتینگتون در مورد انقلاب اسلامی.

تحقیقی که مسئله آن نظری باشد تحقیق بنیادی یا راهبردی را می طلبد. در واقع تحقیق بنیادی یا راهبردی باید مسئله اش نقد تئوری و معرفتی باشد

مسئله اجتماعی: گاهی مسئله ما اجتماعی است . این مسئله ناشی از بروز یک مشکل اجتماعی است باید از تعارض و آشفتگی در واقعیت سخن بگوید.

وقتی با مشکلات عینی مواجه باشیم مسئله اجتماعی است و پژوهش کاربردی را می طلبد. مثل افزایش خودکشی (امیل دورکیم نخستین فرد محقق در رابطه با خودکشی است )

برخی از مسائل اجتماعی چرا حل نمی شود؟ مثل آلودگی هوا، ترافیک؛ بخاطر آنکه در مورد آن پژوهش های چند بعدی انجام نمی شود. مانند «ارتباط بین ترافیک و وضعیت نابسامان مردم؛ ترافیک و اقتصاد (کفاف ندادن تک شغلی برای انسان ها)؛ ترافیک و خانواده

چرا دیگران در کشورهای دیگر مثل آلمان و انگلیس این مسئله را حل کردند؟ چون نگاههای چند بعدی در آن است. چون دیگران موضوعات مسئله محور را با پژوهش حل می کنند.

مسئله یابی: به معنای یافتن و فرموله کردن مسئله است که دشوارتر از حل آن است. کار محقق فرموله کردن است در واقع همه می دانند ترافیک چیست؛ اما همه نمی توانند آن را فرموله کنند؛ همه می دانند گرانی است، اما همه نمی توانند آن را فرموله کنند. فرق نگاه عوامانه و تخصصی به مسایل ومشکلات در اینجاست .

فرموله کردن مسائل کار پژوهشگر و متخصص می باشد و یک کار تخصصی و نقطه اغاز تحقیق است .

در ایران در حوزه پژوهش مشکل ما فرموله کردن است. پایه تحقیق علمی طرح مسئله می باشد.

اگر مقاله یا پایان نامه ای بنویسیم مهمترین چیز طرح مسئله است که باید ببینیم مسئله ما نظری است یا اجتماعی  .

اما مسئله علمی چیست:

مسئله علمی از یک ذهن مشغول شناخت واقعیت شکل می گیرد. ذهنی که برای تفکر مجهز به تئوری هاست. یعنی چه کسی می تواند مسئله یابی کنند؟  عقلی که دو ویژگی دارد : ۱- درگیر واقعیت است (انسان دغدغه مند یا مسئول؛ انسان باوجدان:تجربه گرا: واقعیت طبیعی ۲- آشنا با تئوری هاست: ذهن عامیانه ؛ کلی گو، مبهم و عاطفی نمی تواند مسئله یابی کند.

فلسفه ی مسئله علمی: ما دو رهیافت داریم برای آنکه بتوانیم معرفت پیدا کنیم. یکی استقرایی و و تجربه گرایی است و یکی رهیافت عقلگرا ست (قیاس).

ذهن درگیر واقعیت زمانی علمی می شود که به رهیافت تجربه گرا منجر شود. لزوما هرکسی که وجدان و احساس مسئولیت دارد توان مسئله یابی ندارد و لذا باید تجربه گر ا باشد.

آشنایی  با تیوری ها نیز همان عقلانیت می باشد.

سوال ؟ نسل کشی نازی ها محصول تجربی است یا رهیافت عقلی: پاسخ رهیافت عقلی است (تئوریسین های حزب نازی چطور به این نتیجه رسیدند که در سال ۱۹۳۳ یهودی ها را بکشند؟ منطق و عقل هیتلر به این نتیجه رسیده بود که راه حل مشکلات آلمان، کشتن یهودی هاست.

معرفت علمی یا موضوع علم؛  واقعیت است و واقعیت دوگونه است یا طبیعی است یا اجتماعی.

واقعیت طبیعی  موضوع علم شیمی پزشکی مهندسی است.

واقعیت اجتماعی موضوع علوم اجتماعی است . (اینها تحت تاثیر مکتبی به نام پوزیتویست هستند )

سئوال: آیا امور فراطبیعی علم است یا خیر؟ خیر چون با امر واقعی مواجه نیستیم.

آیا فلسفه، دین، عرفان، ایدئولوژی و احساسات علم هستند؟ خیر چون با واقعیت های طبیعی و اجتماعی کاری ندارند. اما مساله به این سادگی نیست .پرسش مهم این است که آیا واقعیت ها فقط طبیعی و اجتماعی هستند؟ ما واقعیت های ذهنی هم داریم . ذهنیت خودش یک واقعیت است امور مابعدالطبیعه مثل دین یا عرفان و احساسات یک واقعیت است از جنس دیگر. اما موضوع مطالعات اینچنینی مثل دین یا عرفان و احساسات و….. علم نیست. اشتباه است کسانی که در دفاع از این موضوعات می خواهند آنان را علمی جلوه دهند. لذا خداوند پیامبران خود را  از عوام برمی گزیند. یک فرد امّی می تواند منشا همه موضوعات دین و عرفان و … شود. مثال در این خصوص موضوعات که واقعیت دارد می توان موضوع شِفا یافتن را مثال زد که واقعیت دارد. به عبارت دیگر این موضوعات فرا طبیعی هستند واقعیت دارند اما در زمره واقعیات ملموس نیستند اما محسوس هستند ولی نه با حواس پنج گانه .. برای مثال هر کس که تجارب دینی و عرفانی و شهودی دارد می داند که فراتر از واقعیات تجربی واقعیات دیگری نیز وجود دارند که انکار انها خلاف عقلانیت است .